Džemal Bijedić: Vijek od rođenja i 40 godina od smrti velikog političara

Džemal potiče iz ugledne trgovačke porodice Bijedić, od oca Adema Bajramaginog i majke Zarife koja se doselila iz Gacka u Mostar 1914/15. godine. Džemal Bijedić je rođen 12. aprila 1917. godine u Mostaru, gdje je i odrastao.

Kao gimnazijalac se simpatiše sa pokretom komunista, kome se tokom studija u Beogradu i priključuje. Oktobra 1939. godine u Beogradu biva primljen u SKOJ, a decembra 1939. u mostarskoj organizaciji u KPJ. Četiri puta biva zatvaran, svaki put u Mostaru. Za vrijeme Drugog svjetskog rata aktivno kao član Partije učestvuje u NOB-i. Nakon rata postaje pomoćnik ministra unutrašnjih poslova vlade Bosne i Hercegovine, potom 1948. godine, načelnik Uprave za agitaciju i propagandu Centralnog komiteta KPBiH. Bio je i sekretar Oblasnog komiteta KPJ za Hercegovinu, član Izvršnog vijeća Bosne i Hercegovine, predsjednik Republičkog vijeća, predsjednik Skupštine SRBiH i na kraju predsjednik Saveznog izvršnog vijeća (SIV) 1971. godine.

Bijedić kao potpisnik letaka za borbu za autonomiju Bosne i Hercegovine u međuratnom periodu do 1941. godine, sve do svoje pogibije se zalagao za razvitak privrede, primjenu principa samoupravljanja, promociju Jugoslavije u inostranstvu i jačanje Pakta nesvrstanih. Bijedić je bio i organizator nove bosanske privredne reforme i infrastrukture, posebno izgradnje moderne putne mreže, regionalnih vodovoda, gradskih kanalizacija i telekomunikacija, te 80-tih godina djelimično ostvarenog kulturnog projekta “hiljadu škola”.

Tito i Džemal Bijedić

Špekulisalo se da je Bijedić Titov mogući nasljednik, da je Tito htio izmjeniti ustav SFRJ kako bi Džemal Bijedić i po treći put mogao obavljati funkciju predsjednika SIV-a ili predsjednika Skupštine SFRJ. Mnogi kažu da ga je ta Titova odluka koštala života što je otvorilo sumnje u slučajnost avionske nesreće. Priče o umješanosti Titove supruge Jovanke Broz u ovoj avionskoj nesreći i do dan danas su ostale žive. Naime, Tito koji je do tada stalno putovao sa Jovankom širom svijeta, navodno je poslije ove avionske nesreće stavio suprugu u kućni pritvor.

Josip Broz Tito i Džemal Bijedić na otvaranju Skenderije, 1969. godine

Službena verzija nesreće glasila je da je avion letio 300 km/h brže od dozvoljenog, te kako je pri slijetanju napravio neočekivano veliku ‘osmicu’ koja ga je odvela na vrh brda Inač, gdje se i srušio. Vijest o nesreći su pratile špekulacije da je visinomjer namjerno bio namješten da pokazuje visinu 20 metara veću od stvarne.

Džemal Bijedić bio je sigurno jedan od najomiljenijih političara iz komunističkog vremena, pogotovo u Bosni i Hercegovini. Potpisnik je letaka za borbu za autonomiju BiH u međuratnom periodu do 1941. godine.

Bijedić je bio porodičan čovjek i gdje god da je išao nije se odvajao od svoje supruge Razije, koja je poginula zajedno s njim. Avion je bio na putu za Sarajevo iz Beograda, jer je taj dan Bijedić prisustvovao ispraćaju Josipa Broza Tita u Libiju. Zbog navodnih loših vremenskih uslova, avion je udario u sami vrh planine Inač, prepolovio se i eksplodirao. U izvještaju o nesreći, Tanjug je prvi javio da su svi putnici u avionu poginuli. Čim je saznao za tragediju, Tito se vratio u zemlju da bi prisustvovao njegovoj sahrani u Sarajevu.

Iste godine kada je i poginuo, u Mostaru je osnovan Univerzitet koji nosi njegovo ime.