Zavidovići kroz historiju: Krivaja a.d.

Sekvestar od 1919. godine na braću Eissler (koji su imali 50% udjela u firmi) i F.Regenstreifa (koji je imao 25 % udjela) ukinut je 1924. godine na osnovu odredaba Senžermenskog ugovora o miru, jer su oni bili čehoslovački, odnosno austrijski državljani.

Zadržano je pravo države Kraljevine SHS na udio od 25% njemačkog državljanina Richarda von Ortlieba. (tada je tretiran kao strani državljanin, neprijateljske države, a oni su u to vrijeme bili protjerivani sa prostora Kraljevine SHS). Ovakvo stanje vlasništva nije odgovaralo novostvorenom stanju te su vlasnici braća Eissler i Regenstreif tražili način kako da se ovo stanje izmjeni i poboljša. Nakon dugih pregovora sklopljen je ugovor 6.marta 1925.godine između Ministarstva šuma i rudnika Kraljevine SHS i Bosanske šumske industrije “Eissler i Ortlieb” Zavidovići, prema kojima je firma kupila od države Kraljevine SHS sekvestrirani dio od 25% za 20 miliona dinara.

Preduzeće je bilo dužno da ovaj iznos uplati Ministarstvu pravde u fond za likvidaciju imovine neprijateljskih podanika. Istovremeno, članom 2. Ugovora firma “Eissler i Ortlieb” se obavezala “da će svoje javno trgovačko društvo likvidirati i predati svoj posao novom društvu po propisima ovog Ugovora. U dogovorima koji su predhodili sklapanju ovog ugovora, predstavnici firme “Eissler i Ortlieb” su se obavezali da će pored 20 miliona dinara za otkup 25% sekvestiranog dijela, besplatno još ustupiti državi 26% vrijednosnih akcija, u novoonosvanom akcionarskom društvu, koje će uslijediti”.

Ova “velikodušnost” vlasnika firme “Eissler i Ortlieb” je ustvari predstavljala ulog za stvaranje sigurnosti o normalnom poslovanju firme. Članom 3. Ugovora utvrđeno je da će novo akcionarsko društvo biti osnivano pod nazivom: “Krivaja” Šumska industrija, a.d. prije “Eissler i Ortlieb” Zavidovići, u svrhu da se time provede nacionalizacija šumsko-industrijskog preduzeća firme Bosanska –šumska industrija “Eissler i Ortlieb”. Novo akcionarsko društvo “Krivaja” Šumska industrija, a.d. prije “Eissler i Ortlieb” (u daljem tekstu “Krivaja”) otpočela je sa radom (otvorene poslvne knjige) 4.maja 1925.godine kada je i otpočela sa radom. Podjela akcionog kapitala izvršena je na slijedeće vlasnike: – Državni erar Kraljevine SHS 26% -Braća Eissler 39% -Fritz Regenstreif i Richard von Ortlieb 35% (Ostaje nejasno kako su R. Ortliebu, kada su već kao njemačkom državljaninu, građaninu neprijateljske države, dan kasnije poslije otkupljivanja sekvestriranog dijela od 25% preduzeća mogle biti prodate akcije (zajedno sa Regenstrofom) u vrijednosti od 35%. Naime on je bio, kao građanin neprijateljske zemlje u toku I svj.rata uzrok zadržavanja svekvestra nad firmom da bi dakle, “nakon jedan dan” ponovo postao vlasnik iste firme).

Novo preduzeće “Krivaja” za svoje poslovanje je trebala početni kapital. Između ostalog uzeti su i krediti od firme Viktora Freemana, iz Londona za koji je dobio pokriće od 39% posto udjela u firmi braće Eissler koji su time i napustili “Krivaju” (1929.godine) a Freeman preuzeo pravo nad upravljanjem preduzećem. 1930.godine “Krivaja” a.d. je obustavila rad. Nastupili su teški dani za Zavidoviće. Za njen rad bio je nužan kapital. Pokušavalo se doći do kredita. Da bi se olakšalo dobivanje kredita ing. Fritz Regenstreif je dao ostavku na članstvo u Upravnom odboru “Krivaje”.

U dokumentima nije pronađeno šire obrazloženje za podnošenje ove ostavke. Teško je uzeti kao argumente da izvršni direktor podnosi ostavku da bi firma dobila kredit. U nastojanju da se dobije kredit kontaktirana je grupa iz Londona koja je naslijedila Freemana ali ona je nakon sagledavanja cjelokupnog stanja odbila dalje kreditiranje “Krivaje”. Inače Freeman je iznenada umro krajem 1930.godine.

Dr. Milan Ulmanski je došao na čelo Upravnog odbora a imenovan je u ime države za predsjednika Upravnog odbora, što se suprostavljalo odredbama Ugovora da u Upravni odbor ne mogu biti birani industrijalci drveta, niti oni koji sudjeluju u radu sličnih preduzeća. On je bio istovremeni generalni direktor Šumsko-industrijskog preduzeća “Šipada”. On je na sjednici 20.juna 1933.godine predložio da se zbog nelikvidnosti i prezaduženosti “Krivaje” prijavi stečaj što je Upravni odbor odbio i predložio da se sazove vanredna Glavna skupština Društva i njoj prepusti donošenje odluke o daljoj sudbini preduzeća. Međutim Banska uprava Drinske banovine je 19.septembra 1933., na prijedlog i pod uticajem dr. Ulmanskog, donijela odluku o raspuštanju Akcionarskog društva “Krivaje”.

Žalba članova Upravnog odbora na ovu odluku Ministarstvu trgovine i industrije, kao i Ministarskom savjetu Kraljevine Jugoslavije nije urodila plodom. TIME JE STAVLJENA TAČKA NA SUDBINU “KRIVAJE”. Optuženi su Regestreif, kao izvršni direktor i Ortlieb, kao zamjenik, da su zloupotrebljavali položaj, naplatili iz tekućeg dohotka firme “prometni materijal” u vrijednosti od 150 miliona dinara, da su na veći iznos zajma od Freemana obračunavali kamatu radi lične koristi, da su po osnovu putnih paušala, reklamnih troškova pribavljali sebi veće iznose finansijskih sredstava, te po osnovu visokih plaća i nagrada, i na taj način je firma “Krivaja” a.d. ostala bez velikih sredstava za prometni (obrtni) kapital, te je zbog toga morala obustaviti rad.

I dalje, da su svjesno precjenili osnovni i prometni kapital forme “Eissler i Ortlieb” koji je unesen u novo Akcionarsko društvo “Krivaja”. Ponovni početak rada “Krivaje” nastupio je u novembru 1937.godine kada ju je otkupila firma “Šipad” za veoma nisku cijenu.

visoko.ba/zdici.info